فریب ترکیه: نقش آنکارا در نسل‌کشی فلسطینیان

Jun 12, 2024 | کمون انترناسیونالیست روژاوا | مترجم: هومن کاسبی

توضیح:

متن حاضر نوشته‌ی «کمون انترناسیونالیست روژآوا» است که به درخواست خودشان و صلاح‌دید مترجم برای پرداختن به جایگاه ترکیه در خاورمیانه‌ی کنونی و رابطه‌ی آن با اسرائیل در زمانه‌ای که هر دو دولت اشغال‌گر با ادعاهای موهوم و یا کمک یکدیگر به حملات زمینی و هوایی علیه نوار غزه و کردستان ادامه می‌دهند، برای ترجمه به زبان فارسی انتخاب شده است.

نسل‌کشی اسرائیل علیه مردم فلسطین که پس از حملات حماس در هفت اکتبر وارد مرحله‌ی حتی خوفناک‌تری شده، از سوی اردوغان و دیگر اعضای رژیم آک‌پ-م‌ه‌پ حاکم بر ترکیه با صدای بلند محکوم شده است. در روزهای اخیر، رژیم اردوغان به اقدامات ملموس‌تری ازجمله منع صادرات کالاهای صادراتی ترکیه به اسرائیل و اعلام پیوستن به شکایت آفریقای جنوبی از اسرائیل در دیوان دادگستری بین‌المللی دست زده است. با توجه به این که اردوغان خودش را رهبر جهان اسلام و مدافع فلسطینیان معرفی کرده و ترکیه با فلسطینی‌ها ابراز همبستگی کرده است، باید از خود پرسید چه چیزی روابط ترکیه با اسرائیل و ترکیه با فلسطینی‌ها را بیش‌ازپیش پیچیده می‌سازد.

بستر تاریخی روابط بین ترکیه و اسرائیل

روابط نزدیک بین دولت ترکیه و اسرائیل ریشه در همان سال‌های نخست تأسیس اسرائیل دارد. ترکیه اولین دولت خاورمیانه بود که اسرائیل را در سال ١٩٤٩ به رسمیت شناخت. از آن زمان، روابط استراتژیک این دو تا به امروز ادامه داشته است. اسرائیل در چارچوب «دکترین پیرامونی» خود، از زمان تأسیس به دنبال گسترش اتحاد با ترکیه از جمله برای مقابله با پان‌عربیسم بوده است. شراکت‌های نظامی مهم که شامل همکاری هوایی، دریایی، زمینی و اطلاعاتی، ساخت هواپیما، تسلیحات و موشک‌ها، تعلیم و تمرین متقابل می‌شود، طی سال‌ها توسعه یافته‌اند. شایان ذکر است که خلبانان نیروی هوایی اسرائیل، در چارچوب رزمایش‌های مشترک با نیروهای ترکیه، در ترکیه تعلیم دیده‌اند. علی‌رغم اصطکاک‌های سطحی، به‌ویژه پس از پرونده‌ی ماوی مرمره[i] که به سطح معینی از روابط دیپلماتیک لطمه زد، روابط این دولت‌ها هرگز متوقف نشد و مبادلات اقتصادی حتی در زمان اوج درگیری‌های لفظی گسترش یافت. پایگاه‌های مختلف ناتو در ترکیه برای امپریالیسم غربی در خاورمیانه، ابتدا علیه اتحاد جماهیر شوروی، بعداً برای مداخله‌ی پس از ۱۱ سپتامبر در چارچوب به ‌اصطلاح «جنگ علیه ترور»، بسیار مهم بوده است. گزارش شده است که در میان این پایگاه‌ها، از پایگاه نظامی اینجرلیک[ii] برای پشتیبانی از ارتش اسرائیل در تهاجم کنونی آن به غزه استفاده می‌شود.

تجارت ترکیه با اسرائیل علی‌رغم نسل‌کشی ادامه دارد

درحالی‌که ترکیه خودش را به‌ویژه از طریق لفاظی‌های اردوغان مدافع فلسطینی‌ها معرفی می‌کند، توجه به این نکته افشاگر است که ترکیه ششمین عرضه‌کننده‌ی بزرگ کالا به اسرائیل است. شایان‌ذکر است که ۳۷ درصد از تقاضای اسرائیل برای آهن و فولاد از طریق واردات از ترکیه (۲۰۲۲) تأمین می‌شود.[iii] از آغاز جنگ در ماه اکتبر تا دسامبر، ۷۰۰ کشتی ترکیه (۸ کشتی در روز!) برای انتقال مواد حیاتی برای جنگ (نفت، فولاد، نساجی) به سمت اسرائیل رفتند. بسیاری از شرکت‌های درگیر، روابط نزدیکی با حزب عدالت و توسعه و اردوغان دارند.[iv]

باوجود نسل‌کشی در غزه، ترکیه به تأمین موادی که ممکن است مستقیماً برای جنایات علیه فلسطینیان در غزه استفاده شوند، ادامه داد.[v] علاوه بر این، مصالح ساختمانی مانند سیمان، فولاد و ماشین‌آلات وارداتی از ترکیه ممکن است در پروژه‌های ساختمانی ازجمله در مناطق اشغالی مورد استفاده قرار گیرند. این مصالح در پروژه‌های مختلف ساختمانی، ازجمله زیرساخت شهرک‌ها و ساخت حصار حائل که معمولاً به دیوار معروف است، کاربرد پیدا می‌کنند. هنگامی‌که ترکیه در ماه آوریل برای اولین بار صادرات ترکیه به اسرائیل را محدود کرد، بیش از ۳۰.۰۰۰ فلسطینی کشته شده، ٣/٢میلیون نفر آواره شده و بخش‌های بزرگی از نوار غزه به ویرانه بدل شده بود.

ممنوعیت کامل صادراتی که اردوغان در ٣ مه اعلام کرد نیز به نظر نمی‌رسد تا امروز به‌طور کامل اجرا شده باشد.[vi] وقتی این قضیه از طریق تحقیقات روزنامه‌نگاران فاش شد، وزارت بازرگانی ترکیه عقب‌نشینی کرد و یک بازه‌ی سه‌ماهه را برای حذف تدریجی تجارت با اسرائیل اعلام کرد. نفت آذربایجان نیز، تأمین‌کننده‌ی اصلی نفت خام اسرائیل (٤٠ درصد از تأمین نفت اسرائیل به آذربایجان بستگی دارد[vii])، ظاهراً همچنان از طریق بندر جیهان ترکیه ارسال می‌شود.[viii]

گام‌هایی همچون منع صادرات که اخیراً اعلام شده و اعلام پیوستن به دادرسی علیه اسرائیل در دیوان دادگستری بین‌المللی، از روی حسن‌نیت برداشته نمی‌شوند. فشار سیاسی داخلی از سوی احزاب و جنبش‌های اسلام‌گرا در درون ترکیه که دولت اردوغان را به بی‌عملی متهم می‌کنند و در نتیجه توانستند در انتخابات منطقه‌ای ماه مارس، آرای حزب عدالت و توسعه را از آن خود کنند، اردوغان را به اقدام واداشت. این مسئله با نگاهی به سرکوب وحشیانه‌ی اعتراضات علیه روابط تجاری با اسرائیل نیز آشکار می‌شود.

حمایت ترکیه از حماس: منزوی کردن غزه

درحالی‌که ترکیه روابط اقتصادی نزدیکی با اسرائیل دارد و از فناوری جنگی اسرائیل که در غزه آزمایش شده‌ است نفع می‌برد، روابط تنگاتنگ خود را با حماس نیز حفظ می‌کند. تا اکتبر ۲۰۲۳، بسیاری از مقامات و رهبران بلندپایه‌ی حماس در ترکیه و قطر در تبعید بودند. تنها پس از حملات حماس در هفت اکتبر بود که از ترس آسیب رساندن به روابط ترکیه و اسرائیل، از آن کشور اخراج شدند.[ix] حماس که مانند دیگر جنبش‌های اسلام‌گرا در روزهای آغازین تأسیس آن[x] برای تضعیف وحدت فلسطین و به حاشیه راندن جنبش‌های سوسیالیستی در فلسطین مورد پشتیبانی دولت اسرائیل قرار گرفت، از حمایت سیاسی ترکیه نیز برخوردار شد. ترکیه با پشتیبانی خود به‌طور غیرمستقیم از استراتژی اسرائیل برای انزوای فلسطینیان غزه از فلسطینیان کرانه‌ی باختری حمایت کرده است. اردوغان که اخیراً در یک کنفرانس مطبوعاتی در یونان اعلام کرد بیش از هزار عضو حماس در بیمارستان‌های ترکیه تحت درمان هستند،[xi] همواره از مسئله‌ی فلسطین به‌ عنوان وسیله‌ای برای نمایش دادن خودش به‌عنوان میانجی -مانند جنگ اوکراین- و حفظ وجهه‌ی یک بازیگر مهم منطقه‌ای استفاده کرده است.

افشای رژیم آک‌پ-م‌ه‌پ ترکیه

با روشن شدن ریاکاری ترکیه پیرامون نسل‌کشی در غزه آشکار می‌شود که مانورهای اردوغان چیزی جز نمای ظاهری نیستند. چنین به نظر می‌رسد که اقدامات ترکیه در راستای حمایت از فلسطین باشد، اما تحت‌الشعاع همدستی ترکیه در دامن زدن به همان ظلم و ستمی است که ادعای مخالفت با آن را دارد. اگر از دریچه‌ی ائتلاف‌های استراتژیک و منافع اقتصادی ترکیه به تلاش‌های اردوغان برای تصویر کردن خودش به‌ عنوان مدافع حقوق فلسطینی‌ها نگریسته شود، مشخص می‌شود که ادعاهایی پوچ و توخالی هستند. ضروری است که از این ریاکاری پرده برداریم و رژیم آک‌پ-م‌ه‌پ را در قبال این مواضع فرصت‌طلبانه پاسخ‌گو سازیم. فاشیسم ترکیه در قالب رژیم آک‌پ هیچ راه‌حلی عرضه نمی‌کند، نه برای فلسطین و نه برای خاورمیانه. لفاظی رژیم در رابطه با اسرائیل هم لفاظی و هم ریاکاری محض است: درحالی‌که ترکیه علناً اسرائیل را به خاطر حملات به غیرنظامیان مورد انتقاد قرار می‌دهد، جنگنده‌ها و پهپادهای ترکیه زیرساخت‌های غیرنظامی را به‌طور نظام‌مندی در روژآوا، شمال شرق سوریه، در ماه دسامبر و ژانویه تخریب کردند.[xii] با افشای ریاکاری اردوغان، می‌توانیم صداهای مترقی را برای مقابله با فاشیسم ترکیه تقویت کنیم و در همبستگی با آرمان‌های راستین مردم فلسطین و مردم روژاوا بایستیم.